Valden – parto 5 (Vintro)

 

 

Varmigi la domon

Thoreau rakontas pri vintro, kiu venis post kiam li sukcesis pluki berojn en la arbaro. Sekve li decidis konstrui kamentubon kaj gipse koviri lignajn murojn de sia dometo. Li ankaŭ preparis sufiĉe da seka ligno por varmigi la domon en vintra sezono. 

“… Proksime al mia domo kreskis berberiso (Berberis vulgaris L.) kies brilaj fruktoj ĝojigis miajn okulojn. Por la proksimiĝanta vintro, mi kolektis fruktojn de kreskantaj sovaĝe pom-arboj kaj de kaŝtano (Castanea Mill).  Aŭtuno estis al mi la ekscita jarsezono, en kiu mi ŝatis promeni sur la falintaj arbfolioj kaj aŭdi ilian susuradon. Mi kunportis sakon kaj foje grimpis la arbojn por kolekti diversajn fruktojn.

Ruĝaj sciuroj kaj garoloj (Garrulus L.) laŭte protestis kontraŭ tiu ŝtelado. Ili ja ŝatis la samajn nuksojn, kiujn mi uzis por anstataŭi panon. Malantaŭ mia domo kreskis unu granda arbo, kies branĉoj preskaŭ tute ombrigis mian domon kaj dum la printempa florado ĝi parfumis intense la ĉirkaŭantan aeron. 

Unutage mi fosis en la grundo kaj trovis terpoman fazeolon (Apios americana), kiu estas populara manĝaĵo de la indianoj. Fine de aŭgusto mi vidis translage malgrandajn acerojn kaj ĝiaj folioj ŝanĝis jam koloron je skarlato. Iom pli sube kreskis tremolecaj popoloj (Populus tremuloides), kies blankaj trunkoj kontrastis inter aliaj arboj. Iom post iom, ĉiuj arboj ŝanĝis sian aspekton kaj admiris sin en glata spegulo de la lago.

 Ĉiu matene la Kreinto de tiu fascina galerio aldonis iun novan bildon, kiu distingis sin de la aliaj kaj tamen briligis harmonie la ĝisnunan scenejon.  Antaŭvintre mi volis konstrui kamenon kaj devis unue lerni kiel oni faras tion.   Tiucele mi aĉetis malnovajn brikojn kaj purigis ilin per trulo.  En Mezopotamio la vilaĝoj estis ankaŭ konstruitaj per uzitaj brikoj, akiritaj el miljaraj ruinoj de Babilono.  Verŝajne la cemento tiam uzita esti pli malmola ol la mia. 

Oktobre al mia domo venis svarmo da vespoj. Ili eksidis sur la fenestroj kaj apud la muro kio timigis la vizitontojn. Ĉiumatene la malvarmigitaj vespoj iĝis rigide sensentaj. Mi tiam balais ilin eksteren, sed ne sukcesis liberiĝi de ili. Do mi salutis tiujn deziringajn insektojn, ke ili bonvolis trovi ŝirmejon en mia domo. Post kelka tempo ili tamen komencis forflugi tra iuj fendetoj en la muro. Fine, tagon post tago ili ĉiuj malaperis, eble por eviti eviti vintran froston.

De nordo ekblovis fortaj ventoj kaj mi rapidis ŝtopi per gipso la fendetojn inter la bretoj. Tiel mi pasigis belajn vesperojn dum ekstere aŭdiĝis venta blovado. En mia unuĉambra dometo koncentriĝis la tuta vivo kaj tio sufiĉis al miaj bezonoj kaj bone funkciis samtempe kiel kuirejo, dormoĉambro aŭ kamero. En eta kelo mi havis keston de terpomoj kaj pizoj, sovaĝan rizon kiun uzis ankaŭ indianoj. Por dolĉigi trinkaĵojn, mi havis kruĉon da melaso.

La vetero malvarmis kaj lago-surfacon kovris jam unua glacio. Ĝi estis maldika kaj travidebla ĉe la bordo.  Tial mi ŝatis tie kuŝi sur la ventro kaj observi la fundon, malpli ol 10 centimetrojn profunda. 

La vidaĵo estis tre bela, simila al bildo kovrita per glaso. Matene de la fundo leviĝas vezikoj kiuj faciligas observadon. Se vi proksimas al glacio, tiam – kvazaŭ en spegulo – vi klare vidos vian vizaĝon. Baldaŭ post kiam mi finis la provizlaborojn, ventoj komencis muĝi apud la domo kaj heroldis longan vintron.  

En vesperoj mi aŭdis fajf-sonon de anseraj flugiloj kiam tiuj birdoj (Branta canadiensis) peze surteriĝis kaj tranoktis sur la glacia akvo de Valden. Revene de vilaĝo, antaŭ noktomezo mi aŭdis sovaĝajn anserojn aŭ anasojn paŝi en arbaro, sur la sekiĝintaj folioj. La birdaro proksimiĝis al glaci-truo en Valden kaj ĝiaj “estroj” urĝigis la gregojn al plua veturo. Melankolia eĥo portis la krion kaj kvakadon laŭ lago-bordoj. 

La aliaj flugis plue, direkte al Meksikio. Frua neĝo kovris teron jam fine de novembro kaj ĉirkaŭis min per vintra pejzaĝo. Mi decidis elriri el mia ŝelo kaj kolekti lignon en la arbaro. Trovinte sekiĝintan pin-arbon, mi devis ĝin tiri glite sur la glacio aŭ dispartigi la trunkon per hakilo. Pli malgrandajn lignopecojn mi ĉirkaŭnodis per longaj branĉetoj de betulo. Tiel mi povis ili porti hejmen, sur miaj ŝultroj. Vespere mia peno montriĝis inda, kiam la brulanta en kameno ligno varmigis la ĉambron. Precipe belajn flamojn produktis ligno de blanka betulo, ili gaje brilis sur la muroj.  Trunko penetrita per akvo brulis varmege kaj lumis longe kiel lampo. 

Trans-arbare aperis vilaĝaj lumoj sur malhela ĉielo.  Ankaŭ mia dometo donis la vivsignon per rubando de flamoj kaj fumo eliĝanta de la kamentubo. Kiam mi foriris promeni en vintra posttagmezo kaj revenis post kelkaj horoj, en la kameno mi ankoraŭ rimarkis ardan fajron. Do la domo ne restis malplena, ĉar io ĝin gardis: vivis tie mi kaj fajro”. 

___________________

Antaŭaj loĝantoj 

En ĉi tiu eseo Thoreau skribas pri homoj kiuj antaŭe loĝis ĉirkaŭ Valden. Kial ili malaperis kaj postrestis nur la urbeto de Concord? La verkisto rakontas pri siaj marŝoj tra profunda neĝo por viziti siajn konatojn. Inter kelkaj vizitantoj, li mencias farmiston, arbohakiston kaj unu poeton kiu estis lia bona amiko. 

“… Mi observis kelkajn neĝstormojn kaj ĝojis tiam pasigi vesperojn ĉe la kameno. Venego kirlis la neĝon ĉie kaj tiam eĉ ululoj de strigo silentiĝis. En tia vetero neniu lasis hejmon kaj nur malofte iu vilaĝano eniris la arbaron por haki sekan arbon. Mi vidis la spurojn de ilia sledo, per kiu ili veturigis la lignon. Tio faciligis min trovi vojon al mia domo.

Oriente de mia fazeola kampo vivis Cato Ingraham, slavo de Duncan Esquire el Concord-urbeto. La riĉulo konstruigis domon por sia slavo kaj permesis ke li vivu en la arbaroj apud Valden. Onidire la sklavo estis nigrulo kaj hodias sur lia parcelo kreskas sumakoj (Rhus glabra) kaj multaj solidagoj (Solidago L).

Dum miaj longa marŝado en duonmetra neĝo, mi vidis arbojn de fago (Fagus L), alegana /ora betulo (Betula alleghaniensis) kies branĉojn kurbis longa neĝado. Peza neĝo ŝanĝis aspekton de pinioj je abio kaj ofte falis de la branĉoj sur mian kapon. 

En unu posttagmezo mi ekvidis grandan laponan strigon (Strix nebulosa), kiu sidis sur malalta branĉo de pinio. Ĝi povis nenion vidi en taglumo, nur aŭdis krakadon de la neĝo sub miaj botoj. Kiam mi faris plian bruon, la strigo streĉis plumojn sur sia kolo kaj larĝe malfermis la okulojn por momento. Sed baldaŭ la palpebroj denove kovris tiujn okulojn kaj la strigo nur kapjesis apatie. Poste la birdo uzis la tuŝsenton de siaj flugiloj kaj moviĝis al alia branĉo, kie ĝi povis trankvile atendi ĝis la nokto.

Revenante hejmen, mi devis barakti kontraŭ nord-okcidentaj ventoj, kiuj denove alportis neĝadon. La neĝo estis densa kiel polvo kaj kovris ĉiujn spurojn. Tial mi povis vidi nek leporon, nek alian beston. En marĉo restis kelka verdaĵo kaj inter tiuj plantoj sin kaŝis iu birdo kaj atendis alvenon de la printempo…”  

___________________

Bestoj vintre 

Thoreau mencias leporojn, vulpojn, strigojn, garolojn, paruojn (Parus major – s.bogatka) sciurojn, leporojn (Sylvilagus floridanus) kaj perdikojn (Perdix perdix). 

Li ankaŭ priskribas historion de sovaĝaj hundoj, kiuj estis uzataj por ĉasi vulpojn sed fuĝis de vilaĝoj kaj vivas sendepende en arbaro. Li amuziĝas observanate diversajn bestojn en la arbaro. Precipe simpatiaj estas la birdoj, kiuj kantas matene sur la arboj kaj foje alflugas proksime por manĝi panpecetojn kaj semojn de maizo apud lia domo.

Kiam la frostitan lagon kovris dika glacio, mi povis iri al diversaj lokoj ne longavoje sed rekte, trans la akvo. Kiel novaj pejzaĝoj aperis antaŭ miaj okuloj! Foje mi skat-iris en lokoj, kiujn mi vizitis en boato somere. La horizonto ŝajnis plivastiĝi kaj vintra lago aspektis multe pli vasta, simila al Bafina Golfo* (kiu dividas Nordamerikon de Gronlando).

En vintra nokto, de malproksime aŭdiĝis morna tamen melodia voko de norda strigo (Strix varia). Iuvespere mi aŭdis krion de sovaĝa ansero (Branta canadensis) kiu frapetis la pordon kaj baldaŭ ilia grego ekflugis super mia domo kun laŭtaj krioj kaj muĝado de la flugiloj. Ili rapide moviĝis super la glacia lago, eble timigitaj per lumo en la fenestro.

Foje mi aŭdis vulpojn bojantaj kvazaŭ omen-diabloj. Ili kuris en luna nokto por ĉasi pedrikojn, sovaĝajn kuniklojn (Sylvilagus floridanus) aŭ aliajn… Sur la suda mont-deklivo neĝo jam degelis kaj matene kolektiĝis pedrikoj por manĝi apud lignostako. De kie ajn mi proksimiĝis, ili tuj ekflugis kaj, kun zumado de la flugiloj, faligis neĝon el folioj kaj altaj branĉetoj. La disblovita neĝo brilis en sunradioj kiel ora polvo. Ĉi tiuj bravaj birdoj ne timas de frostoj, nek forflugas suden kaj travivas ĉiun vintron. En tre malvarmaj tagoj ilin kovras mola neĝamaso kaj tie ili restas kaŝitaj tra unu aŭ du tagoj. Antaŭ sunsubiro, oni povas ilin vidi sur kampoj kie troveblas fruktoj de sovaĝaj pomarboj.

Tre ofte mi povis rimarki neĝoŝuajn leporojn (Lepus Americanus). Vespere ili venadis al soilo de mia domo kaj mordetis terpomajn ŝelojn kiuj mi lasis ekstere. Estis malfacile ilin distingi sur neĝo ĉar tiuspieciaj leporoj, brunaj en somero, ŝanĝas por vintro sian koloron je blanka. Kiam krepuskis, ili sidis senmove apud la fenestro kaj mi ne certis ĉu tio estas leporoj aŭ nur neĝo. Unu el tiuj leporoj faris tranoktejon sub mia domo kaj dividis nin nur la planko. Mi aŭdis ĝian forkuron kiam mi ŝtupis matene.

Kio estus lando sen leporoj kaj pedrikoj? Ja ili estas unu el esencaj kaj indiĝenaj produktoj de la naturo. Per sia simpleco, ili tiel proksimas la grundo kiel herbo aŭ folioj. Timigitaj ili malaperas preskaŭ nevideble, nur oni aŭdas susuradon de iliaj piedoj aŭ flugiloj. Homoj konis ilin jam en antikvaj tempoj, ĉar tiuj kreitaĵoj aldonas nedisigeblan nuancon al nia natura pejzaĝo. Kio ajn okazos, ili vivos en la arbaro. Eĉ kiam oni forhakos arbojn, ĉi tiuj bonaj animaloj trovos rifuĝejon inter novaj arbedoj kaj arbustoj. 

_______________

 

Lago vintra 

 Ĉi tie Thoreau rakontas pri la vilaĝanoj, kiuj venis sur lagon kaj hakis glacitruon por kapti ezokojn. Antaŭ ol Valden frostiĝis, li mezuris la profundecon kaj prilaboris mapeton de la lago. Sur sia mapeto li markis la plej profundan lokon, kiu egalis al 30 metroj. En lia kapo naskiĝis originala aludo. Ĉu – observante homan konduton, lian aspekton – oni ankaŭ povas mezuri profundecon de liaj pensoj? 

“…Simile kiel lag-akvo somere, glacio sur Valden estas iom verda sed de malproksime ĝi havas belan bluan koloron. Tio okazas verŝajne pro la vasta spaco, lumigita per sunradioj kaj aervezikoj en la glacio. Tiel vintra lago diferencas de frostiĝinta rivero. Kiam fiŝkaptantoj faras glaci-truon, la akvo en ĝi kontrastas per malhela verdo. Glacio mem povas ankaŭ esti interesa objekto por meditado.

Oni diris al mi, ke kiam lagakvo frostiĝas, ĝi restas freŝa. Se tamen oni tenas ĝin en sitelo tro longe, io interne putriĝas kaj la sama akovo komencas odoraĉi. Tia estas la diferenco inter pura intelekto kaj nekontrolataj emocioj. 

Tra mia fenestro mi observis ĉ. cent laboristojn kun ĉevaloj. Ili elhakis pecegojn de glacio, kiuj poste estos trajne forveturigitaj. Tiu vidaĵo memorigis al mi la evangelian parabolon pri la semanto, nur mankis larko sur la ĉielo…. Post du semajnoj tiuj homoj foriros kaj kiam denove mi rigardos tra ĉi tiu fenstro, mi vidos nur la nubojn kaj arbojn. Ĉion kovros neĝo kaj neniu spuro restos por montri, ke iu homo staris tie…” 

_______________________________